BİRLEŞİK Rusya-Ukrayna Savaşı birinci yılına girerken, “uluslararası barış ve güvenliğin” sağlanmasından sorumlu Birleşmiş Milletler’in (BM) bu süreçteki etkinliği tartışma konusu olmaya devam ediyor.
Savaşın başlangıcından bu yana BM birçok toplantı yaptı, bildiriler yayınladı ve insani yardımlarla aktif olmaya çalıştı. Ancak BM’nin en değerli organı olan BM Güvenlik Konseyi (BMGK), Rusya’nın daimi üyeliği ve veto yetkisi sonucunda savaşın gidişatını somut olarak etkileme konusunda etkisiz kaldı.
Rusya ve müttefikleri nedeniyle Güvenlik Konseyi’nde karar alma sistemi vetolarla tıkanırken, Rusya-Ukrayna savaşına ilişkin kararlar BM Genel Kurulu’na taşındı. BM Genel Kurulu birçok kararı oy çokluğu ile imzalamasına rağmen aldığı kararların bağlayıcı olmaması örgütün caydırıcı gücünü baltaladı.
BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, geçen yıl Nisan ayında Ukrayna’ya yaptığı ziyarette Devlet Lideri Volodymyr Zelenskiy ile düzenlediği basın toplantısında, “BM Güvenlik Konseyi bu savaşı durdurmak için yapması gereken her şeyi yapmadı. hayal kırıklığı, öfke ve hüsran” ifadesiyle BMGK’daki eleştirilerini açıkça dile getirdi.
ABD Başkanı Joe Biden, Eylül 2022’de yaptığı 77. Genel Konsey konuşmasında, BMGK’nın mevcut yapısındaki sorunlara dikkat çekerek, konseydeki daimi ve geçici üye sayısının artırılması gerektiğini kaydetti.
BM toplantıları, çağrıları ve ziyaretleri
24 Şubat 2022’de savaşın başlamasının ardından BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, 25 Şubat’ta Amin Awad’ı BM Ukrayna Kriz Koordinatörü olarak atadı.
2 Mart’ta BM Güvenlik Konseyi, Rusya’nın saldırganlığını kınayan bir kararı 141 ‘evet’ oyu ile kabul etti. BM İnsan Hakları Kurulu, Rusya’yı 4 Mart’ta Ukrayna topraklarından çekmeye çağıran kararı da onayladı ve Rus saldırganlığını araştırmak için “bağımsız bir uluslararası komisyon” kurdu.
16 Mart’ta BM’nin yargı organı Uluslararası Adalet Divanı, Rusya’ya Ukrayna topraklarından çekilmesi emrini verdi.
BM Genel Kurulu, 24 Mart’ta Rusya’yı “korkunç bir insani duruma” neden olduğu için kınayan ve “Ukrayna’da sivillerin korunması ve insani yardım sağlanması” çağrısında bulunan bir kararı yeniden kabul etti.
BM Genel Sekreteri Guterres, Nisan ayı sonunda hem Rusya hem de Ukrayna’yı ziyaret etti.
7 Nisan’da Genel Konsey, Rusya’yı BM İnsan Hakları Konseyi’nden çıkarmaya karar verdi.
Güvenlik Konseyi, 6 Mayıs’ta aldığı kararla, Genel Sekreter’in Ukrayna’da barışçıl çözüm çabalarını desteklediğini duyurdu.
Genel Kurul, 12 Ekim’de oy çokluğu ile Rusya’nın ele geçirdiği dört bölgeyi tanımama kararı alırken, 14 Kasım’da Rusya’yı Ukrayna’ya savaş tazminatı ödemeye çağıran bir karar aldı.
BM İnsan Hakları Yüksek Komiseri Volker Türk ve BM İnsani İşler ve Acil Yardımdan Sorumlu Genel Sekreter Yardımcısı Martin Griffiths, Aralık ayında Ukrayna’ya ayrı ayrı resmi ziyaretlerde bulundu.
23 Şubat 2023’te BM Genel Kurulu, Rusya’nın Ukrayna’dan “çekincesiz, koşulsuz ve derhal” çekilmesi çağrısında bulunan karar taslağını oybirliğiyle kabul etti.
BM yardımı, insani yardım faaliyetleri
İlk etapta BM, 1 Mart 2022’de Ukrayna için 1,7 milyar dolarlık “acil yardım kampanyası” başlattı. Daha sonra bu sayı ikiye katlandı. BM verilerine göre sahadaki insani yardım ortaklarının sayısı 1000’i geçti.
BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), çiftçilere takviye sağlamak için Ocak 2023’te 15,5 milyon dolarlık bir girişim başlattı.
15 Ocak’ta BM, 5,6 milyar dolarlık bir yardım çağrısı kampanyası başlattı.
Dünya Sağlık Programı, BM Çocuklara Yardım Fonu, Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu, Dünya Sağlık Örgütü, BM Mülteciler Yüksek Komiserliği ve BM İnsani İşler Koordinasyon Ofisi gibi BM kurumları bölgede yardım sağlamaya devam etti.
Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması diplomasinin işe yaradığını gösteriyor
BM’nin çabaları arasında somut sonuçlar üreten ve uluslararası toplum tarafından takdirle karşılanan en değerli girişimlerden biri de Türkiye’nin çabalarıyla Rusya ile Ukrayna arasında imzalanan Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması oldu.
Savaşın etkisi tahıl sevkiyatlarını aksatarak küresel gıda krizini tetiklerken, Ukrayna, Rusya, Türkiye ve BM, 22 Temmuz 2022’de İstanbul’da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın himayesinde Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması’nı imzaladı.
Genel Sekreter Guterres, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a ve Türkiye’ye teşekkür ederek, “Onların cömertliği ve kararlılığı olmasaydı bu girişim asla gerçekleşemezdi. İstanbul, olağanüstü diplomatik başarının merkezi olmaya devam ediyor.” ifadeleri kullandı.
Dünya Gıda Programı İcra Direktörü David Beasley, girişimi “dünyanın aç insanlarına yardım etmek için şu anda yapabileceğimiz en önemli şey” olarak nitelendirdi.
Ukrayna’dan dünyaya hayati önem taşıyan besin ve gübre ihracatının yeniden başlatılması için Türkiye ve BM’nin arabuluculuğunda başlatılan girişim, özellikle gıda ve enerji fiyatlarındaki artışlardan ciddi şekilde etkilenen gelişmekte olan ülkeler için önemli bir gelişme oldu.
Sevkiyatlar 1 Ağustos 2022’de başladı ve bunların yaklaşık yüzde 25’i düşük ve orta gelirli ülkelere gönderildi.
Gıda fiyatlarının düşmesine katkı sağlayan girişim doğrultusunda şimdiden 22 milyon 152 bin 787 ton tahıl sevkiyatı yapıldı.
