Durul-Yağmur Taylan biraderlerin yönettiği ve senaryosu Banu Kiremitçi Bozkurt’a ait olan polisiye gerilim “Ben Gri” ilk bölümleriyle Disney Plus’ta erişime açıldı. Dizide başrolleri Timuçin Esen ile Ebru Özkan paylaşırken intikam hissine kapılınca yoldan çıkarılan bir hukukçunun hikayesi işleniyor.
BİR GECEDE DEĞİŞEN HAYATLAR VE TAŞINABİLİR ÇETELER
Diziyi değerlendirmeye geçmeden konusunu kısaca aktarmakta yarar var. Avukat Fuat Akıncı alanında başarılı bir hukuk insanıdır, özel hayatında eşi Hülya ile keyifli bir evlilik sürdürmekte, genç kızları Selin’i üniversiteye hazırlamaktadırlar.
Fuat işinde oldukça popülerdir. Televizyon kanallarının tartışma programlarına katılır, adalet kavramını çeşitli yönlerden masaya yatıranlara karşı kitabın ortasından konuşur. Fuat’a nazaran adalet kitabidir ve o denli kalmalıdır. Bu siyahı reddedip beyaz konforlara sığınan “gri” hayat bir gün altüst olur. Olağanda velayet davalarına bakmamasına rağmen çaresiz bir bayanın vekaletini üstlenen Fuat birebir bayanın akşam otoparkta şiddete uğradığını görünce müdahale eder ve beddua alır. Saldırgan eski koca “senin de kızın var” der. Fuat’ın kızı Selin aynı dakikalarda tecavüze maruz kalmaktadır.
Bu olay Fuat’ı yalnızca karışık hislere değil, içinden çıkamayacağı bir sarmala da sürükler. Telefonuna sızarak birtakım görüntü kayıtları gösteren bu taşınabilir adalet çetesi, tecavüz failini öldürür ve Fuat bir kumpasa düşer.
DOĞALA ÖZDEŞ AROMATİK ADALET
Söze “Ben Gri” için “dört başı mamur bir platform polisiyesi” diyerek girebiliriz! Çünkü dizi öyküsü bakımından çevrimiçi eğilimleri takip ederken anlatı lisanıyla de televizyon hantallığını kısmen aşıyor. Bu noktada birincinin eğilimlere değinmek istiyorum.
Yerli yabancı birçok platform işinde adalet ve intikam temalarının iç içe geçtiği, ‘bir’leştiği bir düzlem kelam konusu. Tereddütsüz “Eskiden böyle değil miydi?” diyebilirsiniz Evvelce de böyleydi elbette lakin çevrimiçi lisanın örüntüyü, illiyetti yok sayıp; bir manada “hepsini geç”erek bir eşlik/eş anlamlılık gündeme getirdiğini görüyoruz. Doğala özdeş, aromatik bir adalet öneriliyor artık. Çevrimiçi platformlar yekten şu bildirisi veriyor: Adaletsizlik varsa intikamını al. Bu bildiri çevrimiçi platformları irili ufaklı Gotham platolarına dönüştürürken gündelik hayata dair ideolojik bir parantez de açıyor. Adaletin halk (isteri ve uzlaşma) yerine bireye düştüğüne şahit olunan bu hikayeler hukuk kavramını ve devletin rolünü tasfiye ederek siyasal manada kabilecilik, hareketlilik bakımından ise bir nevi atomizasyon öneriyor. Birinci bakışta isyankâr bir öz taşıdığını sandığımız bu özdeşleşme, ironik halde çevrimiçinin kudretli mediumlara baş tutuşunun da izdüşümü. Gotham tipi “kendin pişir kendin ye” adalet, aslında klâsik ve kudretli mediumun (televizyon, sinema vb.) ve devlet tarafından üstlenilmiş adaletin timsali… Bu adalete (güçsüz düşen) otorite ismine Batman sponsor olsa dahi hizmet ettiği dünya sistemi kapitalist devletin mutlak devamlılığından yana.
“Ben Gri” de bireyin adaletini akla getiriyor. İnsanlığın temelinde yer alan ve toplumsal mutabakatın çimentosu sayılabilecek adaletin hür teşebbüse mevzubahis olduğu bir düzlem bu… Münasebeti yahut argümanı olan hele de canı yanan her kimse gücü nispetinde adaleti sağlamak için talip oluyor. Doğrusu sıkıntıyı kan davası ilkelliğinden koparıp adalet açık artırmasına çıkaran ve kolektif gücü devre dışı bırakan “açık artırma” bir kişisellik…
SANAL BİREY, YAZILIMSAL TERÖR
Çevrimiçi platformlarda karşımıza çıkan kişisellik, ilerici yanlarından sıyrılarak bir yozlaşmanın, dahası bir çeşit sürü psikolojisinin adresi oluyor. Zira bu dizilerde ferdi intikama çoklukla ferdi bozulmanın bir başka imi teknoloji eşlik ediyor. “Ben Gri”‘de Fuat Akıncı’ya ulaşan çete, “gülen surat” (smiley) ile bağlantı kurarken talimatlarını akıllı telefonlardan korsan bir haberleşme uygulamasıyla veriyor. Fuat’ın ev ahalisinin telefonlarını toplayıp “temizleri”ni dağıtması, güvenlik kameralarını kırması işe yaramıyor. Teknolojinin eğlence medyasında bir tehdit olarak yeniden ciddi şekilde algılandığını gözlemliyoruz. Black Mirror’da çizilen portre insanın karanlık tarafını teknoloji ile kışkırtıyor, mağduriyet ve maruziyet eksenli bir anlatı izliyordu. Sanal bağlantı ve teknolojik saldırganlık, ulusların mitleriyle sentezlenerek agresif bir üslup ortaya koydu. Toplumsal medyada yaratılan sanal kimlikler, dikiz kültürü, teknolojinin insan hayatındaki huzursuz edici yükü ve intikam kavramı artık yan yana anılmakta…
Adalet arayışı probleminde olduğu üzere bir defa daha yalnızlaşan beşere oynandığı söylenebilir. Teknoloji kaygısının 2000’lerin başında “Cevapsız Arama” (Takashi Miike, 2003) üzere sinemalarda âdeta ana yurdunda belirdiğini hesaba katarsak; günümüz şartlarında özel ömrü erimiş, meslek kuruntusuna kapılıp ilerleme korkusunda boğulmuş (ne tesadüf robotlaşmış!) beşerde tekrarlaması, bu dehşetin neden şeytanlaştırıldığını veya her devir niye amaca konacağını açıklıyor. Teknolojik ve sanal birey bozulma semptomları gösterirken “yalnızlaşan insan” onu yalnızlaştıran ögeyle bir odada izole ediliyor. Yeni devir çevrimiçi anlatıları da işte bu sağır odalardan sesleniyor.
HAVUZ MERMERİ BEYAZI, ANKASTRE GRİSİ
“Ben Gri”de yeni tabloya astarın zenginlikle atıldığını görüyoruz. Senaristlerimiz bir kere daha havuz beyazına bulamışlar ekranı! Mermer beyazına ve ankastre mutfak grisine… Dileklerimize fayans döşemiş, tesisatçı çatalı göstermişler! Dinamik anlatısıyla televizyon alışkanlıklarını kısmen aşan imal tabanı kurarken birebir başarıyı göstermemiş ve altı kaval üstü şeşhane bir durum meydana gelmiş! Çünkü çevrimiçi platformda, havuzlu villada yaşayan aileyi işlemek hikaye ne kadar çatallanırsa çatallansın riskler barındırıyor.
Öncelikle seyirci bu cinsten bir zenginliği televizyonla, ana akımla ilişkilendirmiş ve “tepetaklak olan hayatlar”dan fazlasını bekliyor. Heyecan arıyor, ortada bir vizyon değişsin istiyor; tıpkı şeyleri izlemekten usanmış. “Ben Gri” de “zenginin ters giden işleri”ni entrika ve polisiye üzerinden verirken toplumla bağ ise değişik bir biçimde yasa dışı bir örgüt vasıtasıyla kuruyor. Fuat kızı Selin’in uğradığı saldırının intikamını, kendisini elektronik zorbalıkla baskı altına alan bir yeraltı oluşumuna aldırınca deyişin her anlamıyla ağa düşüyor ve manipüle edilmeye başlıyor. Fuat’ı kabuğundan çıkarıp dış dünyayla yüzleştiren ögenin gülen hız kullanan bir siyasi özne olması epey manidar…
Bu bilinmeyen öznenin potansiyel ve niyetinin kestirilemeyişi, yeniden pis işlerini Fuat’a gördürür olması da bir tür “halka karışma” emaresi! Bu halka karışma makam mevkilerinden, kimliklerinden sıyrılmış (ya da bunları örgütüne borçlu) birçok kişiyle destekleniyor. Örneğin üçüncü bölümde cinayet şube amiri çıkıyor Fuat’ın karşısına. Bu amirin de bir vakitler ağa düşürüldüğünü ve pes ettiğini düşünebiliriz. Çetenin somut yüzüyle mezarlıkta bir kuytu köşede, halkla ise uzaktan seyredilen cenaze cemaati vesilesiyle buluşuyoruz. Törensel ve çekimser bir karışma kelam konusu…
Bu yeraltı örgütüyle kurulan bağda çatışma yaratması açısından ailenin sınıfsal pozisyonunun yanı sıra Fuat’ın mesleği ve hukuki duruşu da rol oynamakta. Sekter ve kurallara bağlı karakterini katıldığı televizyon programında tanıdığımız Fuat, kitaplardan şaşılmaması gerektiğini hararetle savunuyor. Karşı tarafı kırıp dökmekten çekinmiyor. İnsan faktörünü görmezden geliyor bu sahnede ve karakterine dair fikir veriyor. Hataya sürükleyen, sınırlar çizip bir yandan bu sınırları aşmayı dayatan ikiyüzlü ve gri bir fanatizm… Böylece Fuat’ta grinin üç tonunu birden görüyoruz: Ankastre grisi, üçüncü sayfa grisi ve kanun grisi.
OLAY ÖRGÜSÜ VE OYUNCULUKLARA DAİR
“Ben Gri” şimdi kendini açmış değil. Bir yazılım terörü ile karşılaştık ancak devamı nasıl gelecek? Hack problemleri derinleşecek mi yoksa kanıyla canıyla insan faktörü mü tartı kazanacak, göreceğiz. Sanal taciz ve tahrikler şimdiden cinayete yol açtı, bir avukatı da içinden çıkamayacağı bir çukura itip hayatını kararttı.
Bu gizemin işlenişinde ise çok bilinmeyen kelam konusu. Fuat’ın iş ortağı Arda (Alican Yücesoy) bir şeyler karıştırıyor mesela. Bu kadar açıktan karıştırdığı için şebekeye dâhil olmadığını söyleyebiliriz. Ama ya o da şebekeye dâhil ve bizim bilmediğimiz daha büyük bir oyunun modülü ya da yalnızca kendine ilişkin ekonomik, duygusal bir kini var ve ortağının kuyusunu kazıyor. Zira bu süreç derinleştikçe başarılı avukatın güzelce içine kapanacağı, ticari ve toplumsal hayatının felç olacağı aşikâr.
Fuat’ın, Selin’in okuldan arkadaşı Ceyda tarafından baştan çıkarılması da an sıkıntısı ki bu yaşanırsa sanal şebekenin eline yeni kozlar geçecek. İki olağan şüphelimiz daha var: Selin’in hem lise hem piyano dersinden arkadaşı. İçine kapanık arkadaşın Selin’den hoşlandığını, karşılık alamadığını görüyoruz. Bu türlü bir işe kalkışmasa bile dolaylı bir dahli olabilir. Öteki kuşkulu ise yeniden açıkça işaret edildiği için pek mümkün gözükmüyor. Fuat’ın velayet davasını üstlendiği bayanın kocası… Havlayan köpek ısırmaz derler ama!
Tabii son olarak temel açmazdan bahsetmeli. Tecavüz ve cinayet soruşturmasını yürüten komiser Bülent (Onur Bilge), avukatın “kirli” geçmişine işaret ediyor üstü kapalı kelamlarıyla. Buranın açılacağını ve Pandoranın kutusundan münasebetler çıkacağını söyleyebiliriz.
Dizide oyunculuklara da değinelim. Timuçin Esen değerli bir oyuncu… Ekranı dolduruyor. En çok “cool” rollere yakışsa da başı karışık, dalgın lakin ağır kompozisyonları da muvaffakiyetle çiziyor. Müslüm Gürses üzere tüm Türkiye’nin tanıyıp sevdiği bir ismi canlandırarak büyük bir yükün altına girdi, doğrusu bu yükün altında kalmadı. Esen, “Ben Gri”nin en büyük kozu. Ebru Özkan da yeteneği kuşku götürmez oyunculardan lakin dizi star sisteminin uysal yüze her daim steril rol dağıtmasının kurbanı oluyor. Onu ekseriyetle sesini çıkarmasını beklediğimiz, orta ara patlamalarını izlediğimiz bayan namına izliyoruz. Bu çizginin dışına çıkmaya çalışınca eza yaşanabiliyor. Örneğin Özkan, kızına tecavüz edildiğini öğrendiği hastane sahnelerinde abartılı, daha açık bir deyişle inandırıcılıktan mahrum bir performans sergilemekte. Öbür bir ihtimal ise bizim Özkan’a alışık olduğumuz roller hasebiyle o çıkışları oyunculuğu ile örtüştüremeyişimiz. Karşılıklı bir hamlık bu… Özkan duyguyu çıkarmakta, biz duygulanmakta eksiğiz…
Dizide genç oyuncuların performansı da merak konusu… Gelecek kısımlarda öne çıkacaklar mı yoksa karizmatik başrollerin gölgesinde mi kalacaklar? Selin rolünde izlediğimiz Buse Kahraman ile baştan çıkarıcı Ceyda olarak karşımıza çıkan İlayda Akdoğan gerçek yaşlarından yaklaşık 6-8 yaş küçük karakterlere can veriyorlar. Minyon yüzleri bu farkı pek hissettirmiyor. Tahminen de hissettiriyor lakin önemsemiyoruz. Kerem Kupacı’nın Baba Meskeni dizisinde evli bir adamı oynadıktan birkaç sene sonra liseli Pikaçu olarak göründüğü Hayat Bilgisi’ni tadan bizler için Akdoğan ve Kahraman pek liseliler! Ortaokula bile gidebilirler yani!
* *
“Ben Gri”, Disney Plus’ın Türkiye pazarına sunduğu yerli üretimlerde yavaştan bir anlatı/yayın lisanı tutturduğunu göstermekte. Cümbüş verisiyle düzenli-akışlı yayın programlarına daha yakın duran platform, çocuklara seslendiği üniteleri aşmanın hesabını yapıyor. Türkiye ayağı da bu manada televizyon lisanını “unutmaya” dönük işlere yöneliyor. Taylan biraderlerin dizisi polisiye bağlamında aşikâr bir standart yakalamış. Genelgeçer temaları rahatsız etmeyecek bir tarifle harmanlamışlar. Biraz illegalite, biraz organize kabahat, çokça ahlaki çelişki ve mesleksel deformasyon derken grinin tonlarına doyuyoruz! Ankastre grisi, üçüncü sayfa grisi ve kanun grisi… Grilerden gri beğen!
